معضل اعتیاد در کردستان

کاوه اردلان

چندي پيش «نماينده» سردشت و پيرانشهر طي سخناني در مجلس ارتجاع گفت:

«وضعيت در اين منطقه کاملاً وخيم است و لازم است در سطح ملي، ‌استاني و شهرستاني با قاطعيت در رابطه با مواد مخدر برخورد کنيم و يکي از مهم ترين عوامل مقابله با آن ايجاد اشتغال و مبارزه با بيکاري است.»

خب که چه؟! اين آقا فقط به بخشي از واقعيت اشاره کرد. تازه معلوم نبود منظورش از قاطع برخورد كردن حاكميت به معضل اعتياد چيست. باز هم اعدام چند ده نفر و باز كردن چند اردوگاه ترك مواد مخدر؟ اما اين يكي حداقل مثل بقيه منكر وجود اين معضل نشد. فراموش نکرده‌ايم که چند ماه پيش يکي از مسئولين نظام اسلامي در سفري که به سنندج داشت با خونسردي كامل گفت: وضع اعتياد در کردستان در مقايسه با وضعيت شهرهاي مركزي بسيار خوب است!

واقعيت چيست؟ در كردستان معضلات اقتصادي بيداد مي‌کند. تفريحات سالم گران و يا ناياب است. جوانان گرفتار آسيب‌هاي روحي و رواني و نا اميدي از آينده و كارند. کساني که زندگي زناشويي‌شان از هم پاشيده يا نقطة اتکاء خود در زندگي را به هر علت از دست داده‌اند مستعد رو کردن به مواد مخدرند. عموم کساني که اسير مواد مخدر سنگين مثل هروئين هستند وضعيت اقتصادي خوبي ندارند. چرخة تجارت مواد مخدر بعد از مدتي بسياري از آنان را وادار مي‌كند به خرده فروشي رو بياورند. طولي نمي‌کشد که اين افراد با قهر و اعتراض و طرد خانواده روبرو مي‌شوند و خانه را ترک مي‌کنند.

معمولا مي‌گويند پيشگيري مهم‌تر از درمان است. مسئولين امور بهداشت و درمان پيشگيري را كم هزينه‌تر مي‌دانند و دائما والدين را نصيحت مي‌کنند که نگذاريد فرزندان‌تان به اين راه کشيده شوند. مقامات نظام نيز هر وقت حرف اعتياد پيش مي‌آيد طمع‌ورزي و سود اندوزي را نکوهش مي‌کنند. اما اين حرف‌ها فقط به دردِ سرِ کار گذاشتن مردم مي‌خورد. با اين حرف‌ها دركي سطحي و عاميانه از روابط موجود و به تبع آن مسئله اعتياد را در بين مردم رواج مي‌دهند. آسيب‌هاي اجتماعي، برخاسته از عوامل متعدد است. وضعيت اقتصادي خانواده‌ها، نوع آموزش و تربيت در خانواده‌ها و مدارس، و نيز فشارها و بحران‌هاي اجتماعي و رواني از جملة اين عوامل هستند.

كردستان به لحاظ تعداد فارغ التحصيلان رشتة روان‌کاوي و جامعه‌شناسي در ردة بالايي قرار دارد اما متاسفانه اكثر اين فارغ‌التحصيلان بيكارند. تعداد مراكز روان‌کاوي كه خدمات ارزان يا با دفترچه بيمه ارائه مي كنند ‌اندك است. بسياري از معتادان از خانواده‌هاي فقيرند. مرگ عزيزان و يا بيكاري و نا اميدي از آينده بسياري را به مصرف مواد مي‌كشاند. به خاطر فساد موجود، هر نوع مواد مخدر و يا روان گردان به ارزاني و وفور در كوچه و خيابان پيدا مي‌شود. حتي با يك تماس سادة تلفني مي‌توان از شيشه گرفته تا هروئين و ترياك را به سادگي تهيه كرد. شخص معتاد بسته به وضعيت خانوادگي مي‌تواند در صورت قانع شدن قدمي در راه ترك اعتياد بردارد. در كردستان مانند ساير نقاط ايران مراكز درماني خصوصي و دولتي براي ترك اعتياد وجود دارد. شخص معتاد كه معمولا اعتيادش براي خانواده دردسر ساز است به مراكز مراجعه كرده و مدتي بستري مي‌شود. به او داروهايي مانند متادون مي‌دهند تا به اصطلاح اعتيادش كنترل شود. اما اكثر معتادان پس از ترك، دوباره به مصرف مواد رو مي‌آورند و اين چرخه تكرار مي‌شود. تا زماني كه وضعيت زندگي و محيط اجتماعي يك معتاد به طور اساسي دگرگون نشود امكان بازگشتش به زندانِ اعتياد بسيار زياد است.

اما رويکرد حاكميت به معضل اعتياد چيست؟

طي سال‌هاي اخير وضعيت اعتياد در شهرهاي استان كردستان به يمن سياست‌هاي جمهوري اسلامي بسيار بدتر از قبل شده. اين سياست‌ها عامدانه است و هم زمان به دو هدف خدمت مي‌کند: خنثي كردن راديكاليسم جوانان و دور كردن آنان از سياست با حربة اعتياد؛ دستيابي به سودهاي کلان از راه تجارت مواد. طبق قانون، خريد و فروش مواد مخدر ممنوع است اما در كردستان مانند ساير استان‌ها دست فروشندگان مواد بالنسبه باز است. از نيروي انتظامي توقع مبارزه با مواد مخدر را نبايد داشت که اين خوشخيالي و توهم است. اين نيرو، يکي از نهادهاي مسلح سرکوب مردم است. در کردستان نيز هدف نيروي انتظامي چيزي جز تامين و تحکيم حاکميت طبقة استثمارگر حاکم و نظام مذهبي، اعمال ستم ملي و نظم و قانون ضد مردمي نيست. فساد در نيروي انتظامي هم مزيد بر علت شده، باعث مي‌شود كه فروشندگان کوچک و بزرگ مواد مخدر با پرداخت رشوه كارشان را پيش برند. تنها در مواقعي كه حكومت قصد دارد کنترل اوضاع منطقه و سركوب مردم را در پوشش مبارزه با مواد مخدر انجام دهد شاهد حمله مامورين انتظامي به معتادين نگون‌بخت و يا شبکه‌هاي فرعي و بدون پارتي توزيع مواد مخدر هستيم. بعضي وقت‌ها هم که يكي از مقامات عاليرتبة رژيم به كردستان سفر مي‌کند معتادين را به قول خودشان «جمع آوري» مي‌كنند تا آبروي نداشته حكومت پيش چشم رسانه‌ها نرود. و گرنه در حالت عادي، معتادين يا کساني که به اتهامات مربوط به مواد مخدر سركوب مي‌شوند فقط گوشه‌اي از جدول آمار هستند. فقط مي‌شنويم كه فلان تعداد نفر در زندان‌ها به سر مي‌برند يا امروز صبح اعدام شده‌اند ؛ فلان تعداد مركز ترك اعتياد احداث شده..... و همين.

مراكز ترك اعتياد

مركز ترك اعتياد چه نوع دولتي و چه نوع خصوصي‌اش، تجارتخانه است. يعني هدف اين مراکز از ارائه خدمات كسب سود است و درمان معتادان در درجه بعد قرار دارد. براي كم هزينه‌تر كردن خدمات ارائه شده، اين مراكز از ارزان‌ترين روانپزشكان، ماموران و داروها استفاده مي‌كنند. به همين خاطر زياد مي‌شنويم كه در اين گونه مراكز بسياري اوقات كاركنان به كتك زدن معتاد مبادرت مي‌كنند و يا در نتيجة بي‌دقتي و بي‌مبالاتي شخص معتاد زير دست كاركنان بهداشت مي‌ميرد. كار اين گونه مراكز با بيرون رفتن شخص معتاد از مركز خاتمه مي‌يابد. اين در حالي است كه اتفاقا مراقبت بعد از درمان موقت است كه در عدم بازگشت شخص به سوي مواد اهميت دارد. در بهترين حالت به شخص معتاد يا همراهانش مي‌گويند كه به مراكز درماني پس از اعتياد مراجعه كنيد. تعداد اين مراكز كم است و شخص بايد اراده قوي داشته باشد كه به اين مراكز مراجعه كند و مستمرا در برنامه‌هاي آن‌ها كه بيشتر نوعي روان درماني است شركت كند. نظام سلامت كه اينك حكومت در بوق و كرنا کرده خدمات بسيار كمي به معتادان ارائه مي‌كند. از كمبود بودجه مركزي براي استان كردستان و‌ يا انداختن تقصيرها به گردن تحريم‌هاي خارجي هم ديگر چيزي نمي گوئيم. با اين حساب در چشم بر هم زدني معتاد دوباره به مواد روي مي‌آورد و روز از نو.... جمهوري اسلامي ناتوان از حل مشكل اعتياد مدام مي‌كوشد صورت مسئله را پاك كند و مرتبا  روي آوري جوانان به اعتياد را به دوري جستن آن‌ها از مذهب و توطئه دولت‌هاي خارجي مربوط كند.

مانع تراشی رژيم در مقابل راه های ديگر

در كردستان به خاطر سطح بالاي فعاليت سياسي احزاب و گروه‌هاي چپ، تشكلات غير دولتي زيادي موجودند كه تلاش مي‌كنند با بهبود وضعيت فرهنگي و تشويق ورزش به کاهش رنج آسيب‌هاي اجتماعي كمك كنند. تلاش مي‌کنند از کشيده شدن جوانان به سوي مواد مخدر جلوگيري كنند. در كردستان نيز مانند ساير استان‌ها هر اقدام غير دولتي شكل سياسي به خود مي‌گيرد و حكومت را كه وظيفه اصليش تامين امنيت سرمايه است هراسان مي‌كند. در دورة احمدي نژاد اكثر اين تشكلات غير دولتي را تعطيل کردند و در دورة روحاني ابتدا به آن‌ها كمي اجازة فعاليت دادند اما بعدا به خصوص در سنندج و سقز دوباره جلوي فعاليتشان را گرفتند.

معضل اعتياد فقط يک راه حل دارد

اين معضل فقط به کردستان و يا ايران محدود نشده و در كليه جوامع سرمايه‌داري ما شاهد اين پديده مخرب هستيم. از آمريكا گرفته تا اروپا و روسيه و از افغانستان و پاكستان گرفته تا ژاپن و سوئد، خريد و فروش مواد مخدر كسب و كاري فوق‌العاده پر سود است. تا زماني كه سود و منطق سرمايه بر اقتصاد جهاني حكمفرما است وضع به همين منوال خواهد بود. قضيه در ظاهر به تقاضاي معتادان و عرضة فروشندگان خلاصه مي‌شود ولي در پشت پرده دولت‌ها و نهادهاي نظامي و سرمايه‌هاي عظيم و شبكه‌هاي تاجران و قاچاقچيان بزرگ قرار دارند. اگر مي خواهيد جامعه را از شر مواد مخدر رها کنيد بايد اعتياد به سود و سرمايه‌داري و روابط اجتماعي و فرهنگ و ارزش‌ها و باورهايش را از بين ببريد. بياييد به عمق مشکل بيانديشيم، کارکردهاي نظام را بهتر بفهميم و با هم براي خلاصي از اين دوالپا و برقراري سوسياليسم تلاش کنيم.